Tekst Pieter Verbeek
Foto VNG
Dat je heel goed analoog rond digitale zaken kan samenwerken bewees het Fieldlab Common Ground, dat van 21 tot 23 november plaatsvond in Amersfoort. Ruim twintig partijen en tachtig deelnemers werkten fysiek samen aan een casus rondom het proces van WOZ-beschikkingen. Doel was om het Federatief Datastelsel (FDS) in de praktijk te testen, en te leren wat werkt en waar de uitdagingen liggen. Volgens de principes van Common Ground.
Van WOZ-processen, registraties, gegevensuitwisseling tot bevragen in samenhang. Van gegevensverwerking, API-specificaties tot Haven hosting. Drie dagen lang werkten verschillende teams intensief samen om uitdagingen en problemen op te lossen rondom de WOZ-beschikkingen. Het Fieldlab Common Ground was een initiatief van het programma Common Ground in samenwerking met gemeenten en betrokken partijen als het Digilab, het programma Realisatie IBDS, Data bij de Bron en VNG Realisatie.
Digilab
De technische omgeving waarin de experimenten en samenwerking kon plaatsvinden werd georganiseerd door Digilab. Die deed zelf ook mee aan de experimenten met een eigen team. Voor het Fieldlab Common Ground heeft Digilab een proof of concept opstelling gemaakt van een mini Federatief Datastelsel voor het WOZ-proces, vertelt Roos de Groot, Product Owner Digilab van VNG Realisatie. “In die proefomgeving hebben we zogenaamd twee gemeenten, een belastingsamenwerking en Kadaster, met elk hun eigen registers en andere organisaties neergezet. De teams die meededen in het Fieldlab Common Ground konden er hun expertise aan toevoegen of verder werken aan deze omgeving. Om met veel testdata te kunnen werken maakten we gebruik van een synthetische datagenerator om testdata in te brengen. Hiermee konden verschillende registers snel gevuld worden en kon ook performance worden getest. Daar zaten ook verwerkingenlogging in, zodat je kon zien welke organisatie wat opvraagt, welke soort persoonsgegevens worden gebruikt en voor welke verwerkingsactie. Samen met team Haven keek Digilab of ze één gemeente uit de Azure-omgeving, waarop het Fieldlab Common Ground werd gehost, konden overbrengen naar Amazon Webservices. Dat lukte zonder dat de keten stuk ging.”
"Het gaat echt over het samen creëren en het verder brengen van theorieën"
De grote meerwaarde van een fieldlab is dat iedereen zijn agenda vrij heeft en daar met een open mindset om samen te werken, vertelt Anoek Zijderveld, programma adviseur van het programma Common Ground. “Daar komt veel co-creatie en kennisuitwisseling uit voort. Het is echt een snelkookpan omgeving van drie dagen. Ik heb mensen horen zeggen dat wanneer je zoiets ontwikkelt onder normale omstandigheden je er maanden mee bezig bent.” Een Fieldlab is dan ook iets anders dan een hackathon, stelt De Groot. “Het gaat echt over het samen creëren en het verder brengen van theorieën. Dit is echt met elkaar iets neerzetten.”
WOZ-keten
Het idee achter het Fieldlab Common Ground was om het Federatief Datastelsel (FDS) eens in de praktijk te testen en te leren wat werkt en waar de uitdagingen liggen. “Common Ground en het FDS liggen in elkaars verlengde”, vertelt Zijderveld. “Daarom is het belangrijk om te borgen dat ze samengaan en dat ze niet allerlei verschillende richtingen opgaan. Net als Common Ground willen we in het FDS de data zo dicht mogelijk bij de bron houden, om zo bij te dragen aan data-integriteit, veiligheid, transparantie en uiteindelijk betere dienstverlening. Daarom hadden we het idee om een casus vast te pakken om dat laten zien hoe we met Common Ground eraan bijdragen.”
Die casus werd de WOZ-keten. In het proces rond WOZ-beschikkingen zijn allerlei gemeentelijke partijen betrokken, is veel capaciteit nodig en worden veel databronnen gebruikt. “Momenteel pompen gemeenten daarvoor data van de ene database naar de andere waar ze weer verrijkt worden met gegevens (en met oude, vaak niet gestandaardiseerde en vaak niet real time technieken)”, licht De Groot toe. “Daardoor krijg je dubbeling van data in verschillende bronnen, meer kans op fouten en de burger weet niet welke organisatie over welke gegevens beschikt. Het Federatief Datastelsel moet die gegevensuitwisseling makkelijker maken tussen overheidsinstellingen en de burger meer inzicht geven in welke gegevens door wie gebruikt worden. Dat hebben we getest in het Fieldlab Common Ground om vanuit de WOZ-keten gegevens beschikbaar te maken voor bredere toepassingsgebieden.”
De timing was ook goed aangezien zowel VNG als de Waarderingskamer en Belastingdienst al bezig zijn om het proces rondom WOZ-beschikkingen te verbeteren, vertelt Zijderveld: “Dan is het natuurlijk wel mooi om te kijken of die verbetering die zij in gedachten hebben aansluit bij de nieuwe technieken van een Federatief Datastelsel en bij Common Ground en bij de IBDS.”
Resultaten
Wat heeft het Fieldlab Common Ground nu opgeleverd? “Er zijn vooral veel dingen beproefd die blijken te werken, en waar we verder mee kunnen”, licht De Groot toe. Zo konden aan het eind van de drie dagen verschillende onderdelen van het WOZ-proces in samenhang worden vertoond en blijkt de manier waarop team Digilab voor het voorbeeldproces synthetische data kon genereren heel waardevol te zijn voor de toekomst. “Daarmee kunnen we vaker snel applicaties testen met coherente testdata binnen het Federatief Datastelsel.”
"De manier waarop team Digilab synthetische data kon genereren blijkt heel waardevol te zijn voor de toekomst"
Team Kadaster onderzocht hoe deze synthetische data weer kunnen worden verbeterd, zodat ze onder andere meer lijken op hoe de echte BAG er uitziet. Het team FDS heeft het concept van de Poortwachterfunctie - die ervoor zorgt dat datadeling tussen organisaties volgens de juiste regels gebeurt - uitgewerkt samen met Team Federatieve Service Connectiviteit (FSC). Het experiment om de Poortwachter te implementeren met stelselfuncties bleek succesvol.
Team Digilab heeft de applicatie Vorderingenoverzicht Rijk verbonden aan het voorbeeld WOZ-proces, zodat burgers gemeentebelastingen direct ook kunnen zien in de Vorderingenoverzicht Rijk app. “Het is een mooie bewijslast dat applicaties die gebouwd zijn volgens de Informatiekundige Visie Common Ground makkelijk te koppelen zijn met andere applicaties die hier ook aan voldoen. En dat data binnen een Common Ground-gebaseerd informatielandschap ook bruikbaar zijn in het Federatieve Datastelsel en goed herbruikbaar zijn in verschillende kanalen”, aldus Zijderveld. “Het Federatief Datastelsel werd nog niet eerder zo goed beproefd als hier. We hebben wel bewezen dat het in de praktijk gewoon kan werken.”
Kickstart
Een mooie opbrengst noemt De Groot ook de onverwachtse ontmoetingen die plaatsvonden. Informatiemanagers werkten samen met developers, marktpartijen met overheden. “Mensen zagen elkaar voor het eerst live. Dat zorgde echt voor een extra kickstart.” Er heerste drie dagen lang een bruisende energie, vult Zijderveld aan. Op de derde dag vond, -niet geheel toevallig-, de Stelseldag plaats. “We hebben meer dan honderd bezoekers, zowel via rondleidingen als spontane binnenlopers, gehad. Er werd echt actieve kennis uitgewisseld. Aan het eind van de dag kwam Staatssecretaris Van Huffelen langs, dat was een mooie afsluiting.”
Digilab, Common Ground en Realisatie IBDS zijn alweer volgende fieldlabs aan het plannen voor het komende jaar. De WOZ-community gaat in ieder geval volgend jaar verder met een eigen evenement als opvolging voor dit fieldlab, vertelt Zijderveld. “Het community-gevoel werkt echt. Ook al zit je in andere hokjes, we hebben allemaal het gezamenlijke belang om het gegevenslandschap anders in te richten. Dat werkt makkelijker als je elkaar fysiek spreekt.”
