Betrek uitvoeringsorganisaties bij beleid over gegevensdeling

Engering is nauw betrokken bij de ontwikkelingen rond de IBDS en het Federatief Datastelsel (FDS). Als bestuurslid van KVK neemt hij deel aan het Interbestuurlijk Data Overleg (IDO). Binnenkort start hij ook in het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO). Namens KVK is hij ook lid van de Manifestgroep, het informele netwerk van 17 grote publieke uitvoeringsorganisaties waar hij ook in het dagelijks bestuur zit met de portefeuille digitalisering en data. “Voor KVK met één van de grote basisadministraties in Nederland (het Handelregister) is de IBDS natuurlijk een belangrijk programma.” 

Betere dienstverlening door data

Vanuit de uitvoerende organisatie hamert Engering dan ook op het belang van data bij de dienstverlening aan burgers en ondernemers. “We hebben het vaak over dat belang ten behoeve van maatschappelijke opgaven, zoals armoede, energietransitie, leefbaarheid en duurzaamheid. Maar dat blijft vaak abstract. Data en de uitwisseling zijn juist essentieel in de dagelijkse dienstverlening aan burgers en ondernemers. Denk bijvoorbeeld aan het maar één keer te hoeven vertellen van je verhaal aan een overheidsinstantie, niet elke keer dezelfde gegevens opnieuw te hoeven verstrekken, niet van het kastje naar de muur en van loket naar loket te worden gestuurd. Goede data-uitwisseling helpt de dienstverlening van de overheid te verbeteren en dat is uiteindelijk natuurlijk weer noodzakelijk voor het vertrouwen van die burger en die ondernemer in die overheid.” 

Ook is het voor KVK van belang om haar data zichtbaar te maken, beschikbaar te stellen, ze te beheren, te onderhouden en ervoor te zorgen dat de kwaliteit van die data goed is, benadrukt Engering. “Zo kunnen we fraude, terrorismefinanciering en het witwassen van geld tegengaan. Daarmee bevorderen we economische bedrijvigheid en handelsverkeer in Nederland. Data zijn daarvoor de grondstof. Maar om data goed te kunnen laten werken, moet je data kunnen delen, zowel intern in de eigen organisatie als extern met de overheid, ondernemers en partijen in de waardeketen.” 

Uitdagingen 

Hij ziet nog wel de nodige uitdagingen:  

1. Semantiek 
2. Wetgeving/AVG 
3. Techniek 
4. Organisatorisch 

Semantiek
Wat is de betekenis van data eigenlijk, hoe kun je ze interpreteren? “Als dat niet aansluit is gegevensdeling nogal lastig. Als data voor de ene partij een andere betekenis heeft dan voor de andere partij, dan blijven ze langs elkaar heen praten en leidt dat tot verschillende inzichten. Er zijn in Nederland bijvoorbeeld meerdere definities van het ondernemersbegrip. Voor KVK betekent een ondernemer net weer wat anders dan voor de Belastingdienst of het CBS.” 

Wetgeving
Een tweede uitdaging is meer juridisch van aard. Er is in wetten vastgelegd op welke basis we data mogen verstrekken en je moet ook rekening houden met de AVG. “Binnen KVK mogen we data rondom export niet delen”, geeft Engering als voorbeeld. “Wij geven vanuit het Handelsregister exportdocumenten af. Op basis daarvan zouden wij dan contact kunnen opnemen met de betreffende ondernemer, om proactief advies te geven, maar dat mag dus niet. Dat is eigenlijk zonde, want zo zou je je dienstverlening best kunnen verbeteren.” 

Techniek
Een derde is natuurlijk de techniek. "De systemen zijn niet altijd goed aan elkaar te koppelen, wat gegevensdeling bemoeilijkt. Dat goed regelen, kost tijd en energie." 

Organisatie
Tot slot de organisatorische kant: "hoe organiseer je gegevensdeling goed binnen en tussen organisaties?" 

Knelpunten oplossen

Deze vier uitdagingen komen ook terug in de knelpuntenbrief van het Netwerk Publieke Dienstverleners (NPD) op verzoek van het kabinet. De Manifestgroep is daarbij ook nauw betrokken, vertelt Engering. “We hebben in die brief een lijst van 79 praktische en concrete knelpunten gemaakt. Die kun je allemaal categoriseren in de vier uitdagingen die ik noemde. Je ziet dat de uitvoerders samen met beleid hier nog niet altijd goed uitkomen.  

Daarom is het goed dat de zogeheten Centrale Commissie Gegevensgebruik wordt gevormd, als doorontwikkeling van de Adviesfunctie verantwoord datagebruik van de IBDS. Die commissie is ingericht met mensen van beleid, uitvoerders, maar ook externe deskundigen om doorbraken te forceren in deze knelpunten. De commissie gaat binnenkort van start. Ik vind dit echt een goede ontwikkeling. Deze knelpunten lossen zich niet vanzelf op. Soms heb je gewoon wat extra doorzettingskracht daarvoor nodig. Dit is ook in lijn overigens met de adviezen van de regeringscommissaris van de informatiehuishouding. Die heeft dit ook gesuggereerd.” 

Uitnodiging voor parlementariërs

Om de verbinding tussen beleid en uitvoering te versterken, wil Engering graag parlementariërs uitnodigen om zelf eens te komen kijken bij hoe belangrijk data-uitwisseling is voor dienstverlening. “Ik denk dat het heel goed kan zijn om alle ontwikkelingen die we doen in het kader van het programma Werk aan Uitvoering (WaU) te laten zien, en beleid, politiek en uitvoering zo dichter bij elkaar te brengen. Door intensiever het gesprek met parlementariërs te voeren, kunnen we laten zien waar de knelpunten zitten, wat het gevolg is van de wet- en regelgeving die van kracht is, en waar we hun hulp kunnen gebruiken.”  

De Manifestgroep pleit ervoor dat de uitvoeringsorganisaties bij beleidsontwikkeling of de ontwikkeling van wet- en regelgeving vanaf het begin betrokken worden op basis van gelijkwaardigheid. “Zo kunnen we het uitvoerbaarheidsperspectief actief inbrengen. We moeten met elkaar wet- en regelgeving en beleid maken die begrijpelijk en uitvoerbaar is, maar ook de burger en ondernemer dienen.” 

Interbestuurlijk samenwerken 

Dat samenwerken ziet Engering al terug in het interbestuurlijke karakter van de IBDS. “We doen het echt samen met beleid en met de publieke dienstverleners, maar ook met de medeoverheden, zoals de VNG, IPO en de Waterschappen. De Centrale Commissie Gegevensverbruik is daarvan een mooi voorbeeld. Ook ben ik erg blij met de opzet van het programma IBDS en de vier pijlers: wat kan, wat mag, wat inspireert en wat helpt. Daar zitten natuurlijk eigenlijk die vier knelpunten die ik benoemde tot op zekere hoogte ook in. Verder pakken we in de IBDS concrete casussen bij de hand en proberen ze op te lossen, en zetten we natuurlijk stappen in het FDS. Dit is erop gericht om het stelsel dat we vandaag de dag al hebben, naar een next level te brengen. Om data-uitwisseling semantisch, organisatorisch, technisch en juridisch beter voor elkaar te krijgen. Het gaat allemaal niet in één keer." 

"Ondanks dat we in het programma goed samenwerken met de verschillende bestuurslagen, vind ik het tempo niet hoog genoeg. Gelukkig zie ik wel de bestuurlijke aandacht toenemen voor het programma IBDS. Maar we zijn er nog niet. Ik merk bijvoorbeeld dat Frank Tierolff (voorzitter van het IDO en lid Manifestgroep voor Kadaster) en ik best wat moeite moeten doen om ook binnen de Manifestgroep alle partijen te laten aanhaken bij de IBDS. Ook voor partijen die geen basisadministratie hebben, is het belangrijk dat zij gaan meedoen. Het uitwisselen van gegevens gaat immers veel breder. Alleen op die manier komen we van praten naar doen en van abstract naar concreet. Dat is nog echt een stap die het programma IBDS kan maken. Het helpt dat we in het IDO hierover steeds vaker het gesprek over voeren. We moeten meer doorbraken forceren.” 

Nieuwe kabinet 

Ook bij het nieuwe kabinet pleit Engering voor meer ruimte voor de publieke dienstverleners als het gaat om gegevensdeling. Het nieuwe hoofdlijnenakkoord spreekt weliswaar over vereenvoudiging van wet- en regelgeving op het gebied van datadeling, maar uitvoeringsorganisaties hebben binnen de kaders van die wet ook enige flexibiliteit nodig om te handelen naargelang de situatie van burger en ondernemer. Daarom is het zo belangrijk om vanaf het begin met beleid en uitvoering samen wet- en regelgeving op te stellen om die perspectieven ook echt een plek te geven. Als politiek heb je aan de uitvoerders echt een fantastische partner. Als je als politiek wilt dat je wensen ook uitgevoerd worden, dus van de tekentafel van beleid en parlement naar daadwerkelijke dienstverlening, dan is het echt aan te raden om die dienstverleners er vanaf het begin bij te betrekken.”