Tekst Loïs Diallo

Veel organisaties zijn doordrongen van het belang van datagedreven werken, hebben een CDO of soortgelijke functionaris aangesteld en er is een datastrategie opgesteld. Maar op de werkvloer is het belang van data vaak nog niet doorgedrongen. Waarom moeten we daar aandacht aan geven? Het gaat toch goed zo? Het ontbreekt aan handelingsperspectief om concreet met data aan de slag te gaan. 

De ‘Datakoers’ is bedoeld als brug tussen strategie en uitvoering. Het is een nieuw kennisproduct op de kennisbank van de IBDS, ontwikkeld met partners in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), dat helpt om samen een koers te bepalen: inhoudelijke dataspecialisten, procesbegeleiders, medewerkers van het organisatieonderdeel én het management. 

Zo zorgen we dat data effectief wordt ingezet voor de maatschappelijke taken van de overheid. Het middenmanagement speelt daarbij een sleutelrol – zij nemen besluiten, wijzen middelen toe en zetten de toon. Zij zijn dus nauw betrokken bij het opstellen van de datakoers. Maar een datakoers is nooit van één partij alleen: juist het gezamenlijke proces maakt het verschil.   

Wat is een datakoers? 

Een datakoers is een praktisch plan voor één organisatieonderdeel waarin staat hoe data kan worden ingezet om de maatschappelijke taak beter uit te voeren. Het plan geeft inzicht in welke informatie nodig is, waar kansen liggen om data beter te benutten en waar knelpunten in het huidige gebruik zitten.

Een datakoers verschilt van een datastrategie. Waar een datastrategie organisatiebreed en vaak abstract is, richt een datakoers zich juist concreet op één opgave of taakveld. Het instrument is bedoeld voor CDO’s, projectteams en het middenmanagement die samen richting willen geven aan datagedreven werken binnen één maatschappelijke taak van de organisatie. 

Waar een datastrategie organisatiebreed en vaak abstract is, richt een datakoers zich juist concreet op één opgave of taakveld.

De datakoers draait daarbij om twee hoofdvragen. Allereerst: welke informatie is nodig om de maatschappelijke taken goed uit te voeren? Dit vraagt om een analyse van taken, te nemen besluiten, informatiebehoeften en de data die daarvoor beschikbaar moet zijn. Daarnaast: welke randvoorwaarden zijn essentieel om die informatie daadwerkelijk te kunnen gebruiken? Voor dit tweede onderdeel wordt de Beslishulp Datavolwassenheid ingezet, die kijkt naar vijf kerngebieden van de organisatie: de maatschappelijke opgave, de inrichting van de organisatie, de medewerkers, de technologie en de data zelf. 

Van bewustwording tot implementatie

Een datakoers opstellen, verloopt stapsgewijs. De Handreiking Datakoers beschrijft zes fasen die samen het proces vormen: van bewustwording tot implementatie. Het begint met bewustwording: waarom zijn data belangrijk voor de eigen opgave? Daarna volgt het fundament, waarin een team wordt gevormd, de scope wordt bepaald en afspraken over governance worden gemaakt. De derde stap is overzicht creëren: de huidige situatie in kaart brengen en kansen en knelpunten vaststellen. Op basis daarvan volgt inzicht: de oorzaken analyseren en concrete acties formuleren. Vervolgens is het tijd om richting te bepalen, keuzes te maken en prioriteiten te stellen. Tot slot komt de overgang naar implementatie: de acties verankeren in het dagelijkse werk. 

Samen aan de slag

Een datakoers maken, is altijd een gezamenlijke inspanning. Management, medewerkers en dataspecialisten werken hierin samen, ieder vanuit hun eigen rol en verantwoordelijkheid. Om dit proces gestructureerd te doorlopen, zijn er ondersteunende canvassen ontwikkeld. Deze helpen in elke fase de juiste vragen te stellen en samen te komen tot gedragen keuzes. 

Meer weten?

De Datakoers bestaat uit:  

  • handreiking Datakoers 

  • set canvassen die organisaties stap voor stap helpen om datagedreven werken te vertalen naar de praktijk 

De datakoers-handreiking en -canvassen kun je binnenkort downloaden op de Kennisbank van de IBDS. 

Wil je reageren, heb je een aanvullend idee of praktijkvoorbeeld? Of wil je een bericht krijgen als de datakoers online staat? Neem dan contact op. Stuur een mail naar: TeamIBDS@ICTU.nl onder vermelding van ‘Datakoers’.

Een datakoers maakt strategie concreet, brengt samenwerking op gang en helpt organisaties stap voor stap om data echt effectief in te zetten.

Interbestuurlijke datastrategie in de praktijk

De Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) draait om beter én verantwoord gebruik van data, altijd met oog voor maatschappelijke opgaven en het vertrouwen van inwoners. Een datakoers sluit daar direct op aan: het maakt strategie concreet, brengt samenwerking op gang en helpt organisaties stap voor stap om data echt effectief in te zetten. Zo bouwen we samen aan datasolidariteit en aan een overheid die inwoners en bedrijven vooruithelpt.