CIBG werkt stap voor stap aan datavolwassenheid en aansluiting op FDS

De coronapandemie gaf het datagedreven werken binnen het CIBG een duidelijke impuls. Tijdens de crisis werkte het CIBG intensief mee aan het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH), dat onder meer verantwoordelijk was voor de inkoop van beschermingsmiddelen. “In het begin werd er nog gewerkt met Excel-overzichten en handmatige dashboards,” vertelt Van Teeseling. “Maar al snel ontstond de behoefte aan een robuuste datastructuur. Dat was het begin van het datateam en de eerste stappen naar een volwaardig dataplatform.” Inmiddels is die tijdelijke versnelling uitgegroeid tot een structureel verandertraject binnen de organisatie. 

Leren in de praktijk 

“We hebben nu een datateam, een werkend platform en zijn bezig dit te verankeren in de hele organisatie,” zegt Van Teeseling. “Maar dat betekent niet dat we al klaar zijn voor aansluiting op het FDS. Het traject helpt ons juist om kritischer te kijken: hoe zit het met de betrouwbaarheid van onze data? Onze processen? Onze datagovernance?” 

Zijn team werkt nadrukkelijk hands-on: “We zetten kleine stappen, op basis van echte usecases en concrete vraagstukken. Als productmanagers met data aan de slag gaan en merken wat het oplevert, groeit het bewustzijn en de datageletterdheid. Zo bouwen we het vliegwiel.” 

Interne volwassenheid als randvoorwaarde 

Wie wil aansluiten op het FDS, moet aan een aantal eisen voldoen. Maar voordat het zover is, moet de interne volwassenheid op orde zijn. “Je moet eigenaarschap organiseren: wie is waarvoor verantwoordelijk? Hoe borg je processen en maak je duidelijk wat je van elkaar mag verwachten?” 

Het helpt als daarover heldere keuzes zijn gemaakt. Het CIBG stelde daarom eerst een datavisie op voor de komende drie tot vijf jaar en werkt aan een integrale strategie die ook de aspecten Informatiebeheer, privacy en IGG  (Informatiebeveiliging, Gegevensbescherming en Gegevenskwaliteit) bevat. “Daarin leggen we vast welke maatschappelijke waarde we met data willen realiseren, maar ook welke prioriteiten we stellen, hoe we het organiseren, en hoe we het financieren.” 

Draagvlak en governance 

Van Teeseling ziet dat organisaties vaak geneigd zijn direct naar techniek te kijken. “Maar je komt nergens zonder datagovernance, financiering en draagvlak. Dat zijn voorwaarden om verder te komen. Wij besteden daarom veel aandacht aan hoe we dit structureel inbedden in de organisatie. Zodat het niet afhankelijk blijft van een paar enthousiastelingen. Daarbij is het belangrijk om te benoemen dat we ook echt bezig zijn met datagovernance, al zijn het de eerste stappen in data management en datagovernance, zodat de basis wordt gelegd voor de toekomst” 

Ook bestuurders spelen hierin een belangrijke rol. “Als je laat zien wat data opleveren voor beleid, toezicht en dienstverlening, gaan mensen mee. Maar je moet het wel laten zíen. Daarom sturen wij niet alleen op kosten, maar vooral op meerwaarde. Daarbij speelt data niet alleen een rol bij beslissen en sturen, maar ook nadrukkelijk bij verantwoording, wat in de overheid een cruciale toepassing is. Dat is een andere manier van denken – maar cruciaal voor succes.” 

Kleine slagen, duidelijke opbrengst 

De ontwikkeling richting datavolwassenheid is er één van de lange adem. Daarom kiest het CIBG voor tastbare voorbeelden. “We laten de meerwaarde zien met dashboards voor het Landelijk Register Zorgaanbieders (LRZA), voor de Wet normering topinkomens (WNT), of voor interne processen. Maar we leveren méér dan dashboards. Denk aan voorspelmodellen, zoals voor de WNT, of het omzetten van jaarverslagen naar gestructureerde data. Die toepassingen maken zichtbaar wat data opleveren: meer inzicht en beter sturen.” 

Die aanpak werkt. “Als collega’s ervaren dat ze met data betere beslissingen kunnen nemen, groeit het enthousiasme. Ze hoeven geen expert te worden, maar wél begrijpen wat data betekenen in hun werk.” 

Eén dataset, één stap 

Hoewel het CIBG met zijn datateam en platform een voorsprong lijkt te hebben, is ook hier de realiteit weerbarstig. “We kunnen niet ineens alles leveren. Technisch is veel mogelijk, maar qua processen, eigenaarschap en kwaliteit moeten we nog stappen zetten. En dat is niet erg. Begin met één dataset, één koppeling. Maak het klein en concreet.” 

Zetje nodig 

Een zetje vanuit wet- en regelgeving zou volgens Van Teeseling geen kwaad kunnen. “Zolang het vrijblijvend is, blijft het ook hangen in goede bedoelingen. De Nederlandse Digitaliseringsstrategie is een mooie aanjager, maar het moet wel concreet worden gemaakt. Heldere afspraken, duidelijke mijlpalen – dat helpt om organisaties in beweging te krijgen.” 

Ondersteuning vanuit het Kenniscentrum 

Voor organisaties die werk willen maken van datavolwassenheid biedt het Kenniscentrum van het programma Realisatie IBDS verschillende hulpmiddelen. Denk aan de Beslishulp Datavolwassenheid: een praktische tool om te bepalen waar je staat en wat logische vervolgstappen zijn. 

Ook werkt het programma aan een Afwegingskader Datagovernance, met handvatten voor het organiseren van eigenaarschap, sturing en samenwerking bij datadelen. 

Deze hulpmiddelen sluiten aan bij de eisen van het Federatief Datastelsel (FDS), maar zijn breder toepasbaar. Ze helpen overheden op weg naar een toekomstbestendige datahuishouding – in hun eigen tempo, met hun eigen opgaven als vertrekpunt. 

Over het Federatief Datastelsel 

Met de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) werken we aan een betrouwbare en toekomstbestendige datahuishouding, waarin data binnen en tussen overheden veilig, eenvoudig en uniform kan worden gedeeld. We realiseren het Federatief Datastelsel met gezamenlijke standaarden, datacatalogi en duidelijke afspraken over governance en eigenaarschap. Zo verbeteren we de kwaliteit, toegankelijkheid en interoperabiliteit van data en leggen we de basis voor betere samenwerking en dienstverlening binnen de gehele Overheid. 

Vragen of meedoen?

Wil je meer weten over het FDS? Kijk dan op www.realisatieibds.nl. Wil je iets vragen of met jouw organisatie aansluiten op het FDS? Neem dan contact op met het team Realisatie IBDS.