Tekst Loïs Diallo
De digitale overheid werkt steeds meer met afsprakenstelsels: afspraken over data-uitwisseling, standaarden en betrouwbaarheid. In dit landschap speelt het Federatief Datastelsel (FDS) een verbindende rol. Niet door boven andere stelsels te staan, maar door samenwerking, interoperabiliteit en publieke waarden centraal te stellen.
Het FDS is een vertrouwensraamwerk voor domeinoverstijgende datadeling. Organisaties maken gezamenlijke afspraken over spelregels, creëren inzicht in beschikbare gegevens en organiseren gegevensdeling uniform met behulp van standaarden.
“Het FDS is een federatief afsprakenstelsel” legt Ronald Slomp, gedelegeerd opdrachtgever FDS bij BZK, uit. “Je regelt je eigen specifieke afspraken in je domein, sector of dataspace, maar voor communicatie met de rest van de overheid zijn gezamenlijke afspraken nodig. Het FDS legt die vast zodat eenmaal ingewonnen data eenvoudig en verantwoord meervoudig te gebruiken is.”
Belangrijk: het FDS is geen databron en geen opslagplek. Data blijven bij hun oorspronkelijke bron, zoals het Kadaster of de Kamer van Koophandel. Het FDS verbindt federatieve catalogi waarin datasets zijn beschreven op aspecten als kwaliteit, beschikbaarheid, voorwaarden zodat gebruikers snel begrijpen waar ze mee te maken hebben.
Het Netwerk van Datastelsels
Het Netwerk van Datastelsels brengt betrokkenen samen die verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen, beheren, uitvoeren en verbeteren van datastelsels in Nederland. Het biedt een platform voor het uitwisselen van kennis en het versterken van de samenwerking tussen verschillende datastelsels met tot doel gezamenlijke, uniforme keuzes te maken t.a.v. interoperabiliteit.
Het Federatief Datastelsel (FDS), onderdeel van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS), wil met dit netwerk bijdragen aan het ontwikkelen van gezamenlijke standaarden en afspraken die domein-overstijgend toepasbaar zijn en interoperabiliteit tussen verschillende stelsels bevorderen. Dit netwerk speelt een cruciale rol in het versterken van datadelen in Nederland en het helpen realiseren van de ambities voor datadelen.
Er is meer dan techniek
Tijdens de bijeenkomst van het Netwerk van Datastelsels op 11 september werd duidelijk dat techniek alleen niet voldoende is. Het gaat ook om meer samenwerking op onderwerpen als governance, financiering en gezamenlijk richting geven aan de interoperabiliteit van Nederland. Publieke waarden, zoals betrouwbaarheid, transparantie en inclusiviteit, zijn daarbij belangrijk.
“Interoperabiliteit is geen doel op zich, maar de sleutel tot betere dienstverlening en beleid.”
Het FDS helpt deze waarden te borgen: organisaties behouden eigenaarschap over hun data, maar delen deze op basis van gezamenlijk overeengekomen spelregels.
Lees meer over deze bijeenkomst in de Terugblik Netwerk van Datastelsels 11 september: Van losse schepen naar één vloot; afsprakenstelsels zoeken verbinding.
Datastelsels - voorbeelden
In het Netwerk van Datastelsels zijn afsprakenstelsels uit diverse domeinen vertegenwoordigd. Deze bevinden zich in verschillende fasen van ontwikkeling, wat het van elkaar leren ten goede komt. Ook zijn diverse stelsels ondersteunend aan maatschappelijke opgaven, zoals verduurzaming, woningbouw en de energietransitie.
Verpleeghuiszorg
KIK-V is een afsprakenstelsel van verschillende organisaties in de verpleeghuiszorg. Het doel is om het delen van verantwoordingsgegevens over kwaliteit en bedrijfsvoering tussen zorgaanbieders en informatie-vragende partijen makkelijker te maken. Slim gebruik en hergebruik van gegevens die zorgaanbieders al registreren zorgt voor minder administratie en betere informatie.
Energiesector
De afgelopen jaren is duidelijk geworden hoe belangrijk de uitwisseling van energiedata is. Daarom heeft de energiesector een afsprakenstelsel ingericht dat bestaat uit het Marktfaciliteringsforum (MFF) en de Beheerder Afsprakenstelsel (BAS).
Verduurzaming Utiliteit
Voor deze verduurzaming is inzicht nodig in het energieverbruik van gebouwen. Dat helpt bewuste keuzes te maken bij het verduurzamen ervan. Voor utiliteitsgebouwen zoals kantoren, school- en winkelgebouwen kan worden aangesloten op het Datastelsel Verduurzaming Utiliteit (DVU). Met het DVU-dashboard worden data verzameld én veilig gedeeld over het energiegebruik van de gebouwen van aangesloten partijen.
Gebouwde Omgeving
Het Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving (DSGO) maakt het mogelijk om eenvoudig, veilig en betrouwbaar data over een bouwtraject uit te wisselen. Dankzij een set duidelijke afspraken over data-uitwisseling wordt tijd en geld bespaard en de deelnemers houden daarbij altijd de controle over de eigen data.
Volgende stappen
De netwerkbijeenkomst leverde drie concrete lijnen voor verdere uitwerking op:
-
gezamenlijke werkdefinities ontwikkelen en verfijnen
-
verdere toepassing en toetsing van het OpenDEI-raamwerk op met name de niet-technische onderdelen
-
praktijkvoorbeelden en kennisdeling intensiveren
Zo groeit het FDS stap voor stap uit tot een verbindend raamwerk dat sectorale stelsels hun eigen rol laat behouden, maar ze wel in staat stelt eenvoudig deel te nemen aan het grotere geheel van federatieve samenwerking.
De volgende bijeenkomst van het netwerk is op 2 december 2025 in Utrecht.
Meer weten? Op de hoogte blijven?
-
Volg de FDS op RealisatieIBDS.nl/FDS
-
Doe mee met het Netwerk van Datastelsels
Heel graag tot ziens!
