Tekst Pieter Verbeek
Europa staat voor een keuze: wordt data vooral ingezet voor economische groei, of ook voor maatschappelijke vooruitgang? Daarom werkt de Europese Commissie aan de Europese Data Unie Strategie, waarmee zij de samenwerking rond data in Europa verder wil versterken. Daarvoor heeft zij gevraagd om input via de publieke consultatie. In Nederland heeft ook het EU Datanetwerk – een collectief van publieke dienstverleners, gefaciliteerd door de IBDS – die taak opgepakt. Eibe Karssenberg, strategisch adviseur bij Kadaster en lid van het kernteam dat het position paper schreef, vertelt er meer over.
Europa moet aandacht besteden aan de toegankelijkheid en het verantwoord gebruik van data, maar ook kijken naar de behoeften van verschillende sectoren. Daarnaast is het belangrijk om de interoperabiliteit van data spaces te bevorderen en de rol van publieke dienstverleners te erkennen, zowel als aanbieders als gebruikers van data. Dit zijn slechts enkele van de veertig aanbevelingen die het EU Datanetwerk afgelopen juli presenteerde in het position paper Sturen op Datawaarde.
Balans tussen economische en maatschappelijke waarde
In het paper verbindt het EU Datanetwerk Europese afspraken met de Nederlandse praktijk, zodat publieke organisaties zich kunnen voorbereiden en meer maatschappelijke waarde uit data kunnen halen. De oproep: de Europese Data Unie Strategie moet niet alleen de digitale economie versterken, maar ook maatschappelijke vooruitgang centraal stellen.
Karssenberg licht toe: “De strategie stelt vragen als: hoe kan Europa data inzetten om de economie te verbeteren? Hoe benutten we data om Europese waarden en onze internationale concurrentiepositie te versterken? En hoe zorgen we dat de enorme hoeveelheid data – verspreid over bedrijven en organisaties – beter wordt gebruikt? Dat kan door AI, een van de pijlers voor de Data Unie Strategie, door datasets te koppelen of door beter te sturen op datagebruik, zodat de EU er meer profijt van heeft.”
“Standaardisering is een van de belangrijkste aanbevelingen. Meer samenhang in Europa scheelt enorm veel complexiteit.”
Het position paper diende twee doelen: als gezamenlijke reactie richting de Europese Commissie én als inspiratiebron voor aangesloten organisaties om hun eigen standpunt te vormen. “Dit paper is dan ook echt een inspiratiedocument.”
Nederlandse inbreng via het EU Datanetwerk
Een Europese Data Unie Strategie is urgenter dan ooit, aldus Karssenberg. Met de handelspolitiek van Trump en de opkomst van de Chinese economie staat de Europese concurrentiepositie onder druk. “Tegelijk is de strategie zo abstract dat het lastig is om concreet te maken wat dit betekent voor één organisatie, zoals Kadaster of Rijkswaterstaat, of breder: voor Nederland. Daarom is het waardevol dat we vanuit het EU Datanetwerk gezamenlijk een reactie hebben gegeven.”
Zelf vindt Karssenberg standaardisering een van de belangrijkste aanbevelingen in het position paper. “De geo-wereld is gebaat bij duidelijke standaarden. Nederland is daarin al ver, maar als die standaarden Europees breed doorwerken, scheelt dat enorm veel complexiteit. Er zijn zoveel systemen en onderdelen; meer samenhang levert veel voordelen op.”
In juli werd het position paper met negentien thema’s en veertig aanbevelingen openbaar gemaakt, ook in het Engels. Het vormt een belangrijk referentiepunt voor de Nederlandse inzet op de Europese Data Unie Strategie, die naar verwachting dit najaar wordt gepubliceerd.
Samenwerking levert nieuwe inzichten op
Om alle input en gedachtes vanuit de betrokken organisaties van het EU Datanetwerk te ordenen, werd afgelopen april het kernteam gevormd. “We werkten met mensen van verschillende pluimage, van verschillende organisaties. We hebben gekeken naar wat er in die Europese Data Unie Strategie kan staan, zou moeten staan, waar zouden we op moeten reageren?”
“Ook al is het ‘maar’ een strategie en geen wet, het bepaalt wel welke wetten worden aangepast of nieuw worden gemaakt.”
Karssenberg roemt de interdisciplinaire samenwerking in het EU Datanetwerk. “Het is echt een aanrader om met verschillende clubs tot zoveel inzichten en ideeën te komen. We zitten nu met heel andere soorten organisaties om tafel dan normaal. Dat geeft nieuwe inzichten en nieuwe ideeën en dat is mooi. Ik ben erg blij met deze nieuwe manier van samenwerken. Van tevoren weet je immers niet hoe dat gaat lopen. “Zeker bij zo’n abstract onderwerp is dat van grote waarde. Wekelijks stemden we kort af, waarna de teksten werden geschreven en teruggekoppeld. Eind juni lag het concept klaar en begin juli, na feedback van het bredere EU Datanetwerk , was de definitieve versie een feit.”
Volgende stappen richting besluitvorming
De volgende stap is aan de Europese Commissie, die nu alle input van de lidstaten verwerkt - honderden reacties in totaal. Zodra de definitieve Europese Data Unie Strategie wordt gepubliceerd, kijkt het EU Datanetwerk opnieuw mee, vertelt Karssenberg. “Hoe we dat precies gaan organiseren, zien we te zijner tijd wel. Maar ook al is het ‘maar’ een strategie en geen wet, ze bepaalt wél welke wetten worden aangepast of nieuw worden gemaakt. Het geeft richting: komt de nadruk te liggen op economische groei, of juist op maatschappelijke en geopolitieke waarden?”
Waarom nu al invloed uitoefenen? Karssenberg: “Nederland heeft veel goede oplossingen die Europa verder kunnen helpen. Het is belangrijk dat ons geluid wordt gehoord. Europa is een samenspel van ideeën uit verschillende landen – dan moet je je stem laten horen om mee te wegen. Anders doe je niet mee.”
De publicatie van de Europese Data Unie Strategie zal ook richting geven aan de Nederlandse inzet, op beleid en op uitvoering. Het goed duiden welke consequenties deze nieuwe strategie zal hebben wordt opgepakt in het EU Datanetwerk.
