Het interbestuurlijk kenniscentrum krijgt vorm 

“De verkenning maakt duidelijk dat er heel veel goeds en moois gebeurt binnen het openbaar bestuur, dat er al veel community’s zijn en dat voorlopers binnen de overheid veel vragen van anderen kunnen beantwoorden. Het Kenniscentrum van de IBDS wil die bestaande kennis ophalen en herbruikbaar maken”, aldus Lucien Vermeer, sinds januari 2023 projectleider voor het Kenniscentrum bij ICTU, een “super interessant onderdeel van de IBDS” in zijn ogen. Waarom? “Ik vind het heel boeiend om kennis, vooral kennis over data, te delen. Ik ben heel erg benieuwd wat we met z’n allen weten, welke waardevolle inzichten data ons geven, hoe we dingen aanpakken en wat we van elkaar kunnen leren.” 

De IBDS constateert dat verantwoord datagebruik veel maatschappelijke meerwaarde kan opleveren. “Maar”, denkt Lucien, “in de praktijk ervaren overheidsorganisaties knelpunten waardoor het potentieel onvoldoende wordt benut. Ambtenaren zijn enorm geholpen met meer inzicht in wat juridisch mag, ethisch wenselijk is en technisch kan. De IBDS kan helpen knelpunten weg te nemen die zij ervaren.”    

Meerwaarde toevoegen

Lucien benadrukt dat het Kenniscentrum van de IBDS niks nieuws gaat bedenken, maar vooral de al ontwikkelde kennis beschikbaar zal stellen voor anderen: “We willen geen dingen dubbel doen. We willen waarde toevoegen aan wat er al is. We willen samenwerken met anderen die ook bezig zijn met kennis delen.” Als goed voorbeeld noemt hij het Kennisnetwerk Data en Samenleving, waar Fatiha Alitou aan werkt: “een fantastisch mooi initiatief!” En het Centrum Informatiebeveiliging & Privacybescherming (CIP), dat al 11 jaar vanuit UWV als kenniscentrum voor alle overheden werkt.  

Kennisnetwerk Data en Samenleving

Dat Kennisnetwerk Data en Samenleving is in 6 jaar uitgegroeid tot een netwerk/community met bijna 3.000 ambtenaren. “Veelal van gemeenten, maar ook rijksambtenaren en een deel uit de wetenschap, omdat we die ook betrekken bij datagedreven opgaven en zij ons kunnen verrijken met wetenschappelijke inzichten”, vertelt Fatiha Alitou, projectleider Kennisnetwerk Data & Samenleving bij VNG Realisatie. Haar doel: gemeenten verder helpen met verantwoord datagedreven werken ten behoeve van maatschappelijke vraagstukken, door hen te inspireren, op kansen en risico’s van datagebruik te wijzen en handvatten te bieden. De opgave datagedreven werken is breed en raakt eigenlijk iedereen binnen een organisatie, dus het netwerk is ook breed: van Chief Data Officers, CIO’s en strategen tot projectleiders, beleidsmedewerkers en FG’s. In haar netwerk zitten vooral “mensen met voeten in de klei en mensen die de strategie moeten uitwerken en op zoek zijn naar hun ‘peers’ om mee samen te werken of van te leren.” Het netwerk bevat geen bestuurders. 

Als de kracht van het VNG-netwerk noemt Fatiha: “dat we gemeenten en hun ambtenaren onderling verbinden om samen te werken en van elkaar te leren. In maandelijke meetups delen de leden veel praktijkvoorbeelden (eerlijke verhalen en leermomenten) met elkaar - veelal de koplopers met de volgers.”  

Inmiddels zijn er ook subcommunity’s: “Bijvoorbeeld de Kopgroep Datagedreven werken om samen op strategisch vlak het datagedreven werken door te ontwikkelen. De koplopers willen samen ontwikkelen, een stap vooruitzetten, innoveren. Zie het als een adviesclubje; ze kunnen veel brengen met het oog op de ontwikkeling van het Federatief Datastelsel én ervoor zorgen dat nieuwe kennisproducten aansluiten op de gemeentelijke praktijk. Ook is er een kopgroep Ethiek. Voer daar het gesprek.”Als derde noemt Fatiha de expertisegroep Data Science: “een groep van ongeveer 10 gemeenten die maandelijks bij elkaar komt. Zij kijken meer technisch, bouwen modellen.” 

Vraaggestuurd: aansluiten bij behoefte 

Het Kenniscentrum van de IBDS gaat vraaggestuurd werken. Lucien legt uit: “Dankzij de verkenning van het afgelopen jaar hebben we een redelijk beeld van de vragen die er leven en waar mensen tegenaan lopen in de eigen organisatie. Maar de behoeften zijn zeer divers. Optimaal daarbij aansluiten vraagt een flexibele werkwijze. We gaan steeds op zoek naar de beste manier en de beste plek om bepaalde kennis aan te bieden. Dat kan zijn op Digitale Overheid.nl, het VNG-Kennisnetwerk Data en Samenleving, de eigen kennisbank op RealisatieIBDS, of op een hele andere plek. Kennisproducten testen we zoveel mogelijk met onze doelgroep, met jullie. Zo waarborgen we dat de gedeelde kennis in de praktijk bruikbaar is.”   

Samenwerken

Ook het VNG-netwerk werkt vraaggestuurd. “Wij zijn er primair voor gemeenten, maar een aantal rijksambtenaren luistert mee. Om behoeften van gemeenten op te halen en te kijken wat zij gemeenten kunnen brengen.” Fatiha is niet bang dat het VNG-netwerk en het Kenniscentrum van de IBDS gaan overlappen, in tegendeel: “Ik heb alle koploper-gemeenten in zicht of aangehaakt, maar niet die kleine gemeenten aan boord die misschien nog helemaal niet datagedreven werken. Waar nog awareness nodig is voor kansen en risico’s van datagebruik. Daar kan het Kenniscentrum IBDS een rol in hebben: wat doen we met de groep achterblijvers? Dus het interbestuurlijke Kenniscentrum van de IBDS kan zich heel goed verbreden op de andere overheidslagen. Daar zit ruimte en meerwaarde.” 

Fatiha ziet ook meerwaarde voor de kennisbank op RealisatieIBDS: “Als het Kenniscentrum straks kennisproducten, praktische toolboxen, stappenplannen/leidraden ontwikkelt en aanpakken uitwerkt en die wil opschalen en delen, zou dat ideaal zijn! Dat zijn bovendien goede onderwerpen voor onze meetups.” 

Haar oproep: “zoek de samenwerking, want ik ben altijd op zoek naar kennis en info om het netwerk mee te verrijken. Daar zou ik mee geholpen zijn. En ik kan jullie helpen met mijn netwerk, bereik en de logistiek en communicatie. Maak daar gebruik van!”  

Opbouwen  

Lucien begint met een klein team, waarmee hij dit jaar de basis voor het interbestuurlijk Kenniscentrum van de IBDS wil leggen. Hij beschrijft de stappen:  

Stap 1: een kennisbank - en vraagbaak: data-initiatieven, instrumenten en bestaande kennisproducten in Nederland inventariseren, selecteren en structureren: bundelen per vraagstuk, zoals de leidraad ‘Hoe start je een dataproject?’. Deze kennis ontsluiten we via bestaande community’s en via de kennisbank op RealisatieIBDS.   

Stap 2: een overzicht geven van opleidingsmogelijkheden  

Stap 3: kennisproducten en trainingen (door)ontwikkelen.   

Dat wil hij ook doen met kennis die het programma RealisatieIBDS zelf ontwikkelt, zoals de adviezen van de IBDS-Adviesfunctie verantwoord datagebruik, de inzichten van het Federatief Datastelsel en de lessen uit grote maatschappelijke opgaven.  

“Op basis van de reacties, feedback en behoeftes ontdekken we hoe we de meeste waarde kunnen toevoegen en gaan we het kenniscentrum verder ontwikkelen. Wat is er nodig om verantwoord datagebruik verder te helpen? Is wat we doen voldoende, of is er meer inzet nodig? Dat gaan we stapsgewijs uitdokteren,” schetst Lucien.  

Blijf op de hoogte 

Het Kenniscentrum neemt de Data-nieuwsbrief (‘Datanieuws binnen en buiten de overheid’) over: “Die nieuwsbrief voorziet in een grote behoefte om bij te blijven. We onderzoeken nu hoe we de formule kunnen actualiseren. We willen laagdrempelig op een rij zetten wat er op datagebied gebeurt voor de overheid. Ook zullen we nieuwe kennisproducten in die Data-nieuwsbrief onder de aandacht brengen.” 

Doe mee! 

Het ‘interbestuurlijke kenniscentrum’ is van en voor ons allemaal: provincies, gemeenten, waterschappen, departementen en publieke dienstverleners. Het IKC is het oliemannetje. “Alle suggesties en ideeën zijn welkom”, nodigt Lucien uit. “We hebben jullie, mensen uit de overheidspraktijk, nodig om het kenniscentrum vorm te geven. Wil je ons feedback geven, wil je vertellen hoe jullie voorlopen met verantwoord datagebruik en/of een praktijkvoorbeeld delen, wil je helpen om een bijeenkomst voor data-scientists te organiseren of om succesfactoren voor een datastrategie te identificeren, of heb je een ander idee voor het kenniscentrum? Laat het ons weten!”