Tekst Pieter Verbeek
Foto Jeroen Bouman
We zijn al weer flink op weg in 2025, toch willen we met dit magazine nog even nagenieten van een fantastische IBDS-Stelseldag van afgelopen december. Meer dan 500 deelnemers deden mee. Al onze interbestuurlijke partners en samenwerkingspartners waren er, vanuit het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen én uitvoeringsorganisaties. Ze deden actief mee aan alle sessies en workshops.
“De IBDS Stelseldag is hét data evenement van het jaar en het was weer een feest”, stelt programmamanager IBDS bij BZK Tim Faber. “Van datavolwassenheid en ethiek tot het Federatief Datastelsel, alle actuele onderwerpen hadden een plek op de dag. Niet alleen keken we terug op de kennisproducten en bouwstenen die in 2024 zijn opgeleverd, we gingen ook met elkaar in gesprek over de toekomst en welke stappen we morgen moeten zetten. In deze editie van het IBDS Magazine kijken we dan ook terug op deze dag.”
Samenwerking is een noodzaak
Hoogtepunten waren ongetwijfeld de komst van staatssecretaris voor Digitalisering Zsolt Szabó en de ondertekening van de intentieverklaring voor deelname aan het Federatief Datastelsel (FDS) door verschillende bestuurders. Samenwerking is een noodzaak, zei Szabó in zijn toespraak. “Met data als kern van een moderne overheid moeten we ervoor zorgen dat we op het juiste moment over de juiste gegevens beschikken. Alleen zo kunnen we beter en sneller besluiten nemen en burgers en bedrijven optimaal ondersteunen.”
De ondertekening van de intentieverklaring maakt de samenwerking hiervoor volgens Szabó concreet, waarbij de betrokken partijen beloven de nieuwe interbestuurlijke standaarden toe te passen. “Dit is een belangrijke stap richting een beter verbonden en efficiëntere digitale overheid. De boodschap van vandaag is helder: samenwerking is geen optie, maar een noodzaak. Samen maken we de digitale overheid van morgen mogelijk.”
Dat sluit ook mooi aan bij de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS), die in april klaar moet zijn. De staatssecretaris werkt hard om de strategie ‘gezamenlijk, oveheidsbreed en interbestuurlijk samen te stellen en op te stellen. Naast goede dienstverlening voor burgers en ondernemers, wil de staatssecretaris de digitale weerbaarheid en autonomie versterken, onder meer door politiek-bestuurlijke aansturing en efficiëntere samenwerking als één overheid. “Ook wil de staatssecretaris digitaal vakmanschap vergroten, dat betekent ook dat iedereen goed met data moet kunnen werken”, stelt Faber. “Hij heeft daarover een brief gestuurd richting Tweede Kamer over welke zeven prioriteiten we de komende weken met elkaar gaan uitwerken. Data is daar één van. Maar vooral roept hij op het vooral te gaan doen. En nog beter: samen te doen!”
Op het netvlies
Dat de IBDS steeds belangrijker wordt, was ook te zien op de Stelseldag. Op die dag stonden vooral onze partners op het podium. Faber: “We zagen de bestuurders in allerlei sessies in de loop van de dag het podium pakken. Dat vond ik wel tekenend voor hoe de IBDS als gezamenlijk programma op de agenda staat. Dat bestuurders hun drukke agenda’s vrijmaakten om op de Stelseldag aanwezig te zijn.”
Sylvia Kuilboer, verantwoordelijk voor de IBDS aan ICTU-zijde, vult aan. “Toen we begonnen met de IBDS konden we daarvan alleen maar dromen. Met het groter maken van de beweging die we zijn gestart is het nu zo belangrijk geworden dat de IBDS op het netvlies staat van de bestuurders. Die willen zich er ook echt voor inzetten. We hebben, zoals we in het vorige magazine al zeiden, de wind in de zeilen. Nu zien we dus dat dit echt handen en voeten krijgt, dankzij onze interbestuurlijke partners. Maar wat de IBDS-Stelseldag vooral ook heeft laten zien is dat we een steeds breder publiek trekken met de IBDS. Dat is echt mooi. Men is niet alleen maar geïnteresseerd in hoe je data ontsluit, maar ook hoe je data gebruikt. Datavolwassenheid wordt steeds belangrijker.”
"Een intentieverklaring ondertekenen is één ding, nu moet je het nog in de praktijk brengen."
Co-creatie
En nu? Wat staat er voor de IBDS te wachten in 2025? Dit jaar zal de co-creatie met onze interbestuurlijke partners verder gaan, stelt Kuilboer. “De intentieverklaring is daarvoor een soort stok achter de deur. Een intentie ondertekenen is één ding, nu moet je het nog in de praktijk brengen. Gaan we dat nu waarmaken met elkaar? Het is fijn dat de intentieverklaring er is. Mochten we op werkniveau vastlopen hebben we een ingang naar het bestuurlijk niveau om te verwijzen naar deze afspraken. Je bent dus als bestuurder dit jaar ook aan zet om er tijd en ruimte voor te maken om dit samen met elkaar op te pakken.”
Die co-creatie zal overigens niet altijd even makkelijk zijn, gaat ze verder. “Waar je echt gaat bewegen, gaat het soms ook schuren - en dat mag ook. Maar de saamhorigheid is er, en ook bij ons team leeft de spirit om er samen de schouders onder te zetten. Dus ik zie vooral veel mooie kansen.”
"Waar de interbestuurlijke partners nu vooral zelf aan zet zijn, blijven wij als programmateam natuurlijk ondersteunen."
Programmateam blijft ondersteunen
Het programmateam is onlangs uitgebreid met relatiemanagers. Hun rol is onder meer om interbestuurlijke partners te ondersteunen. De intentieverklaring gaat over het deelnemen aan het Federatief Datastelsel. Maar gaan de organisaties ook gebruikmaken van de kennisproducten en bouwstenen van het IBDS, die te vinden zijn in onze Kennisbank? Daar zit natuurlijk ook de proof of the pudding, stelt Kuilboer. “In 2025 gaat we dan ook ondervinden met elkaar wat er op ons afkomt als programmateam. We willen immers dat de gehele overheid op een verantwoorde manier met data omgaat. Wat is daar voor nodig? Uiteindelijk is de IBDS als programma eindig, dus het is belangrijk dat de interbestuurlijke partners hier zelf mee aan de slag gaan, waarbij we gelukkig ook de komende jaren kunnen ondersteunen. De beweging is goed op gang gekomen, dus het is belangrijk dat we aansluiten op de behoeften die er zijn voor ondersteuning. Natuurlijk zullen we ook de aansluiting hebben op de Nederlandse Digitaliseringsstrategie.”
Verder met het Fieldlab
Ook in 2025 zal het Fieldlab een vervolg krijgen. Rond de IBDS-Stelseldag liet het Fieldlab ‘Proactieve Dienstverlening in een Federatief Datastelsel' zien hoe het hoe het FDS in de praktijk zou werken als je jongeren proactief wilt benaderen voor het ontvangen van zorgtoeslag. “De VNG, gemeente Utrecht, Common Ground, FDS en Digilab en 18 teams uit diverse overheidsorganisaties gingen er drie dagen samen aan de slag”, vertelt Faber. “Dat was weliswaar in een simulatie-omgeving, maar de samenwerking die je zag ontstaan over de grenzen van organisaties heen was heel bijzonder. In 3 dagen hebben we voor een specifiek proces gezien hoe het Federatief Datastelsel kan helpen om niet alleen op een toekomstbestendige manier te werken, maar ook dat het efficiënter is én nog belangrijker, de burger er beter door geholpen wordt. Daar gaan we dit jaar ook mee verder. We gaan meer van dit soort beproevingen doen, maar we willen in 2025 ook de eerste stappen zetten om het op onderdelen in het echt te doen.”
En als je een casus uitwerkt zie je ook wat er nog moet gebeuren om dit in de praktijk te kunnen implementeren. “Dit biedt helderheid voor organisaties die wel mee willen doen, maar nog niet helemaal duidelijk hebben wat de impact is. En voor ons is het de ultieme beproeving de standaarden en kennisproducten aansluiten bij de behoefte in de praktijk. Dit voelt dan ook als een hele logische stap in de meerjaren aanpak die we met de IBDS hanteren en waar we klaar voor zijn. ”
Maar voor nu wensen we jullie in ieder geval met deze editie veel leesplezier toe. Geniet nog even met ons terug van de bijzondere Stelseldag.
