Werken aan proactieve dienstverlening in het Fieldlab

Tijdens het Fieldlab, dat we op 9, 10 en 11 december organiseren, laten we de voordelen van het FDS zien in de vorm van een minimale versie van de keten die we willen beproeven, vertelt Roos de Groot, een van de organisatoren van het Fieldlab. “Zo staat er een basis, waaraan de teams die deelnemen verder werken. Vanuit het Digilab, de innovatiewerkplaats voor het FDS, zorgen we voor de techniek en bedenken we samen met de teams de challenges waar ze aan kunnen werken, en hoe die zouden kunnen bijdragen aan het Federatief Datastelsel. Hoe leggen we de link tussen de partijen die meedoen in het Federatief Datastelsel en welke technieken ze daarvoor zouden kunnen beproeven.” 

“Waar het FDS zich in het verleden nog zelf aan het uitvinden was, wordt het steeds duidelijker wat het nu precies is, vertelt Edward van Gelderen projectleider van het Federatief Datastel. “Daarom kunnen wij dus ook veel gerichtere vragen stellen in het Digilab en veel beter samenwerken. Op basis van deze use case, die heel herkenbaar is voor veel organisaties, kan er dus worden geëxperimenteerd met proactief datadelen. Waar loop je dan tegenaan? En waar moeten we dan in de toekomst rekening mee houden? Maar uiteraard halen we uiteraard feedback op. Wat mis je? Wat zou anders moeten?” 

Fictieve data

Aan het Fieldlab doen zo’n zeventig mensen mee, die zijn verdeeld over vijftien teams. Er is een aantal gecombineerde teams van BZK, ICTU en VNG, maar ook onder meer Geonovum, de gemeente Utrecht, het CJIB, Sociale Verzekeringsbank en de Dienst Toeslagen doen mee met teams. “Ze richten zich echt op technische aspecten, het zijn bijvoorbeeld developers en architecten. Er is ook een juridisch-beleidsmatige track. We hebben dus een technische fictieve keten neergezet, met fictieve data om te gebruiken. De deelnemende organisaties bestaan ook in de fictieve keten waardoor ze een plek hebben om zelf te experimenteren met technieken die voor hen belangrijk zijn in deze keten. Er zitten ook heel veel API's in die ze zouden kunnen uitbreiden. Ook kunnen de organisaties beoordelen of bestaande applicaties al aansluiten op de nieuwe wijze van gegevens delen, zoals die in de fictieve keten vormgegeven is. Door met al die verschillende partijen daar te zijn, ontstaan er op deze manier allerlei deelvragen, waarbij ieder zo zijn eigen focus heeft. De generieke focus van het Fieldlab staat natuurlijk centraal: hoe kunnen we met gegevensdeling bijdragen aan proactieve dienstverlening?” 

Uiteindelijk zonder knop

Zo kunnen straks 18-jarigen makkelijker hun toeslagen aanvragen, waar ze recht op hebben. Want vaak weten ze niet dat ze daar recht op hebben, of weten ze niet precies hoe je dat het aanvraagt. “Er zijn veel initiatieven voor proactieve dienstverlening, maar dat gaat meestal van we sturen je een brief waarin we zeggen wat je allemaal kan doen als je 18 wordt”, stelt Van Gelderen. “Het zou mooi zijn als je straks 18 wordt en we gaan al uit van jouw situatie en maken meteen een berekening van op hoeveel toeslag je recht hebt. Je hoeft alleen maar op een knop te drukken dat je dit wilt. Een stap verder zou nog zijn om helemaal niet op een knop te hoeven drukken. Hoe mooi zou het zijn als je gewoon krijgt waar je recht op hebt op basis van jouw gegevens, die al bekend zijn bij de overheid?” 

Nu is dat allemaal nog niet mogelijk, gaat De Groot verder. “In veel discussies over proactieve dienstverlening hoor je dat het niet aan de techniek ligt, maar aan de wetgeving. Dat denk ik niet. Het is niet alleen juridisch niet mogelijk, maar ook technisch. Dat komt omdat iedereen dingen op een eigen manier heeft opgelost, en je al die systemen helemaal niet zo makkelijk aan elkaar kunt knopen.”  
Het is dan ook hard werken om dit uiteindelijk te implementeren, erkent Van Gelderen. “Maar dan krijg je er wel iets voor terug wat maatschappelijk heel belangrijk is.” 

Ook ethisch moeten we er goed naar kijken, stelt De Groot. “Want niet alle mensen willen iets proactief krijgen van de staat. Er is natuurlijk ook nog zoiets als eigen autonomie en zorgplicht. Wil je echt je hand ophouden of wil je ook dingen in eigen hand houden? Al die knelpunten gaan we onderzoeken in het Fieldlab. Die is weliswaar vooral technisch ingestoken, maar we vinden wel dat wetgeving en techniek hand in hand zouden moeten gaan. Het ene kan niet zonder de ander. Om die reden is er tijdens het fieldlab ook een juridisch-beleidsmatige track.” 

Met elkaar beproeven

“Waar echt veel waarde in zit is het feit dat je in het Fieldlab allemaal met elkaar kunt beproeven”, gaat Van Gelderen verder. “Dat je het echt kan zien, echt kan voelen, echt ermee kan spelen, in plaats van dat het gesprekken en plaatjes zijn. Zo wordt het ook voor mensen duidelijker wat het Federatief Datastelsel kan bieden als je daar gebruik van maakt. Iedere deelnemer gaat vroeg of laat te maken krijgen met standaarden die gefaciliteerd zijn door FDS. Een van de doelen van dit Fieldlab is dus ook bewustwording creëren over het FDS, en over die interbestuurlijke samenwerking. Mensen denken best wel vanuit hun eigen coconnetjes en eilandjes. Nu komen ze daaruit en zitten drie dagen samen in een ruimte. En daar komt eigenlijk vaak best wel veel moois uit, zoals andere inzichten. Ook blijken er vaak een heleboel mensen gewoon om en nabij aan hetzelfde te werken.” 

“Aan het einde van de derde dag organiseren we een demo over wat er allemaal is bereikt rond de proactieve dienstverlening. Ook zullen IBDS en Digialab begin volgend jaar nog een opvolgsessie organiseren en een whitepaper publiceren”.  

Van Gelderen hoopt dat dankzij het Fieldlab meer partijen zullen aanhaken bij het FDS en daadwerkelijk een handtekening eronder zullen zetten. “Het FDS is van ons allemaal. We ontwikkelen het FDS samen met onze stakeholders. Je ziet vaak dat aan de beleidskant, bestuurlijk of management, zij zich al goed organiseren. Maar aan de techniekkant is dat lastiger te organiseren. Daarom zitten die nu samen in het Fieldlab. Het concept slaat in ieder geval goed aan. We hebben ook de ambitie om volgend jaar vaker Fieldlabs te gaan organiseren.”