IBDS toont meerwaarde informatiehuishouding

“Nu we als overheid ook steeds meer datagedreven werken, is er gelukkig meer aandacht voor datakwaliteit, semantiek, datadelen en datatoepassingen gekomen. Stuk voor stuk thema’s waar CDO’s zich mee bezig hebben te houden”, legt Visser uit. “De IBDS helpt ons om deze thema’s nader te onderzoeken en vorm te geven.”  

Werken aan de data governance- en management 

“De CDO heeft naar mijn mening concreet twee doelen: datakwaliteit verhogen en het gebruik van data naar waarde in dienstverlening of beleid omzetten”, gaat Visser verder. “Wanneer je data echt goed wilt laten renderen en wilt zorgen dat mensen de data op de juiste wijze voor de juiste doeleinden gaan gebruiken, is het essentieel eerst aan de data huishouding te werken. Daarbij gaat het er niet alleen om dat de data correct is ingevoerd of verwerkt, maar is het ook van belang dat de betekening, oorsprong, context en interpretatie van de data is vastgelegd. En natuurlijk dient er invulling gegeven te worden aan data governance en datamanagement. Mijn ervaring is dat dit niet de onderwerpen zijn waar de bestuurders het meest op aan gaan. Het wordt toch als minder sexy -en als kostenpost- gezien. Wat ik mooi vind aan de IBDS is dat het een mooie stip aan de horizon geeft. Het laat zien wat er mogelijk is voorbij die huishouding,  wat het voor maatschappelijke waarde kan brengen wanneer die huishouding mooi op orde is. Of je nu jurist, beleidsmedewerker, marketeer, data scientist of bestuurder bent: iedereen kan iets met die Interbestuurlijke Datastrategie.” 

Datagedreven werken als één overheid 

De bedoeling van de IBDS is volgens Visser dat we als één overheid met onze data meer maatschappelijke waarde gaan bieden, in plaats van allemaal op de eigen eilandjes en in eigen silo's de eigen data beheren en gebruiken. “Voor mij staat de Interbestuurlijke Datastrategie echt voor synergie tussen al die verschillende partijen. Maar daarvoor is er dus wel een gedegen fundament nodig, als middel en niet als doel op zich. Als CDO geeft de IBDS mij een fijne praatplaat om uit te leggen aan mijn KvK-collega’s welke kant we op moeten met onze data. En de IBDS praat in kansen in plaats van in risico's. Middels use cases en de Adviesfunctie verantwoord datagebruik geeft het ruimte om kansen in data verder te onderzoeken en reikt het handvatten aan om de huishouding zodanig op orde te krijgen, dat we het ook écht met elkaar kunnen gaan doen.” 

Het samen verkennen van mogelijkheden doet KvK bijvoorbeeld al in pilots met Multiparty Computation (MPC), een privacy enhancing methodologie. “Middels de MPC-technologie kunnen we data 'delen' zonder het juridisch echt te delen. Het betekent dat we elkaars data niet te zien krijgen en dat we bijvoorbeeld alleen een antwoord ‘ja’ of ‘nee’ terugkrijgen uit de data-analyse. Dat biedt kansen om te kijken of er überhaupt iets waardevols te halen is als je data met een andere partij deelt voor een bepaalde casus, zonder de juridische discussie bij voorbaat. En als de casus echt waarde blijkt te genereren voor de maatschappij, start het gesprek over de totstandkoming van de juiste doelbinding pas. In het mooiste geval leidt dat dan weer tot aanpassing in beleid of wet.

Maar tot die tijd wordt er natuurlijk niets geïmplementeerd. Twee jaar geleden had zoiets echt niet gekund. De technologie was nog niet bekend en ook juridisch hadden we het toen denk ik nog niet aangedurfd. Dankzij de IBDS, waarin we speelruimte hebben genomen om meerwaarde uit data inzichten te ontdekken, lijkt er wel een beetje angst te zijn afgenomen. Ik merk dat ik stiekem het woord Interbestuurlijke Datastrategie best vaak gebruik, omdat het een opening brengt in casussen die eerder vast leken te zitten.

Het uitgangspunt ‘data bij de bron’ is daar ook een belangrijk element in. Als KvK hebben we als register van ondernemend Nederland een sterke positie binnen het stelsel van basisregistraties. KvK is daarnaast ook onderdeel van de Manifestgroep, een netwerk van 16 uitvoeringsorganisaties, die gezamenlijk optrekt om de dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren. Inmiddels trekken de CDO’s van deze organisaties ook meer met elkaar op, informeel en verkennend. Reden is onder andere om vanuit de invalshoek van de uitvoeringsorganisaties een nog beter aandeel in de IBDS te kunnen hebben. Het is van belang om daar vanuit die specifieke data-expertise samen goed naar te kijken en er gezamenlijk in op te trekken.”

Semantische standaardisatie  

Eén van de uitdagingen data delen tussen verschillende partijen is de metadata, de semantiek. Het staat als onderwerp hoog op de agenda van het Federatief Datastelsel. En daar wordt Visser blij van, zegt ze. “We gebruiken allemaal terminologie, definities of begrippen die voor een andere partij weer een andere betekenis hebben. Bij KvK praten we in het Handelsregister bijvoorbeeld over ondernemers. De definitie van een ondernemer bij de Belastingdienst is echter weer heel anders. Op het moment dat wij data gaan delen, of met elkaar inzicht uit data willen halen, moeten we wel met elkaar heel goed snappen dat we eerst nog iets met dat begrip ondernemer moeten doen.”

Hoe dat precies vorm moet krijgen, weet Visser nog niet. “Moeten we straks wetgeving gaan aanpassen om die definities glad te gaan krijgen? Het feit is dat we zelfs binnen onze eigen wetgeving databegrippen verschillende definiëren. Daar zit echt een enorme uitdaging, laat staan wanneer je met andere partijen gaat samenwerken. Op het moment dat je die uitdaging aangaat, is het belangrijk dat we als separate partijen allemaal in kaart hebben hoe het dan bij onszelf zit. Wij zijn bijvoorbeeld bij KvK heel hard bezig om al die semantiek goed inzichtelijk te maken, want als wij het niet transparant maken, hoe moet een ander het dan weten? Ik noem het ook wel 'de echte gebruiksaanwijzing van je data'.” 

Data Atlas  

Daarom pleit ze voor standaardisatie voor de aanpak hiervan: “We moeten die begrippen straks met elkaar kunnen vergelijken. Anderzijds willen we ook wel heel graag handvatten op onze werkwijze. Hoe gaan wij dit nou met ons allen op dezelfde manier in kaart brengen? Straks werk je in verschillende tools met verschillende methodieken. Standaardisatie is dus nodig op meerdere vlakken.” 

KvK heeft daarom een Data Atlas ontwikkeld. Daarin staat de juridische definitie van de data en de link met het wetsartikel van waaruit de data is voortgekomen, de oorsprong en het proces waarmee de data geregistreerd is. Dit geeft duiding en helpt de data te interpreteren. "Voor ons van belang binnen KvK, maar vooral ook voor de afnemers van onze data. We gaan eigenlijk met een breinaald door ons Handelsregister heen, zodat we ook in de informatiemodellen en op applicatieniveau weten wat de impact is wanneer data in een van onze registers door wetgeving wordt aangepast. Dit maakt ons bovenal wendbaarder en geeft ons nog meer grip op onze data. Om samenwerking met data mogelijk te maken, zouden alle partijen dit moeten doen. Pas dan kun je echt met elkaar een casus vastpakken en onderzoeken hoe je met de verschillen in definities omgaat."  

"Ik reken erop dat de IBDS ons hierbij een duwtje in de rug kan gaan geven. Alleen al het inzicht geven in elkaars data en wat het allemaal betekent en waar de verschillen zitten, lijkt me echt al winst, want nu hebben we dat inzicht nog niet goed genoeg.” 

Dialoog over maatschappelijke waarde versus juridisch beperkingen 

Vooruitkijkend naar de toekomst hoopt Visser dat ze de komende jaren als CDO meer de dialoog kan gaan voeren over de maatschappelijke waarde van datagebruik versus de juridisch beperkingen ervan. “Ik zou heel graag in de positie komen, dat ik waarde en compliancy op de weegschaal mag nemen en de juiste balans hiertussen mag zien te bereiken. Persoonlijk zie ik dat als iets waar je als CDO voor op aarde bent: de afweging maken tussen wat wel en niet mag, wat we moeten en wat we zouden moeten doen.”